1. De houwelicksche ondertrouwe sal gheschieden per verba de presenti,37 dat is met woorden die de teghenwoordighe beloftenisse ende verbindinghe medebrenghen ende uutdrucken sonder conditie ofte uutneminghe.
37 Men maakte onderscheid tussen de verloving (sponsalia
de futuro) en de huwelijkssluiting (sponsalia de presenti). De
kerk ziet zich in deze tijd geplaatst voor een herordening van
het huwelijk. Kerkelijke en politieke onregelmatige toestanden
blijken uit een klacht van de part. synode van Noord-Holland over
‛die ongeregeltheyt, die gebruyct wort over die jonghe luyden,
die hen byeenvoegen als echte persoonen, nochtans niet
geconfirmeert van den dienaeren voersz., hem als beesten
aanstellen’. Reitsma/Van Veen, I, blz. 40. Belangrijk is de
nota De matrimonialibus, die ter synode gediend
heeft. Vgl. L.J. van Apeldoorn, De historische
ontwikkeling van het recht omtrent de huwelijkssluiting in
Nederland, in: Lustrumbundel Christendom en
Historie, Amsterdam 1925, blz. 67-182; L. Brink, De taak
van de kerk bij de huwelijkssluiting, Nieuwkoop 1977, blz.
129vv.
Er was een tendens merkbaar, die aan de kerk groter plaats wilde
inruimen. De kerken in Engelang willen dat de huwelijksbeloften
zullen geschieden in de kerkeraad, ‛daer sulcx sonder preiudicie
des Magistraets geschieden kan’. Zij pleiten voor een eigen visie
van de kerk op huwelijksgevallen, waarbij men Gode meer moet
gehoorzamen dan de mensen. De Waalse kerken benadrukken echter
dat men het oordeel over dergelijke kwesties dient over te laten
aan de magistraat, waar deze gelovig is geworden. ‛L’article
n’appartient qu’aux Eglises soubs la Croix’. De kerkelijke
verantwoordelijkheid voor zaken die het openbare leven raken woog
hier wel het zwaarst. Overheidsambt en kerkelijke zorg raakten
elkaar op dit gebied zeer dikwijls.