Is de centrale kerkenraad de baas?
Genre: Literatuur, Bladartikel
|746|
Vraag: hoever strekken de bevoegdheden van een centrale kerkenraad ten opzichte van de wijkkerkenraden? Kan hij aan een wijkkerkenraad verplichten een middagdienst te beleggen? In hoeverre kan de centrale kerkenraad (afgekort als CK) invloed uitoefenen op de vormgeving van de eredienst van de wijkgemeenten?
Beantwoording: de verhouding van de centrale kerkenraad
tot de wijkkerkenraad is in de kerkorde niet zo eenvoudig, ook al
staan er uitvoerige bepalingen in de ordinanties.
In ordinantie 1-2 wordt het arbeidsveld van de kerkenraad in het
algemeen onder woorden gebracht. Tot de taken van de kerkenraad
behoort in de eerste plaats het ‘onderhouden van de dienst des
Woords en der sacramenten’. Verder behoort het onder meer tot
zijn roeping: opzicht te houden; leiding te geven aan de opbouw
van de gemeente en haar dienst in de wereld; het bevorderen van
de plaatselijke eenheid der Kerken en het onderhouden van het
contact met de classicale vergadering.
Bij wie berusten deze taken in een centrale gemeente (een
gemeente met meer wijkgemeenten en predikanten): bij de centrale
kerkenraad of bij de wijkkerkenraad?
Hier is van belang de bepaling in ord. 2-10-1. Als in de kerkorde
gesproken wordt over de gemeente of de kerkenraad moeten we
altijd lezen ‘de wijkgemeente’ of ‘de wijkkerkenraad’, behalve op
die plaatsen waar uitdrukkelijk is aangegeven dat deze keer de
centrale gemeente of centrale kerkenraad zijn bedoeld. Met andere
woorden: we moeten altijd eerst denken aan de
wijkgemeente met de wijkkerkenraad. Dat is (om zo te zeggen) de
eigenlijke kerkenraad! Het is de wijkkerkenraad die de directe
verantwoordelijkheid draagt voor het leven en werken van de
wijkgemeente en die zorg draagt voor de gemeenteleden.
Dat wordt duidelijker als we in ordinantie 2 de artikelen 12 en 14 naast elkaar leggen. Daar wordt uitgewerkt welke taken aan de wijkkerkenraad en welke aan de centrale kerkenraad zijn toevertrouwd. De onderlinge verhouding is niet zo dat de wijkkerkenraad ondergeschikte is en dat de centrale kerkenraad in alles het laatste woord heeft. De centrale kerkenraad is geen meerdere vergadering! Er is veelmeer sprake van een ‘agendascheiding’: de plaatselijke taken worden verdeeld. Over sommige aangelegenheden gaat de centrale kerkenraad, andere taken berusten bij de wijkkerkenraden. We houden daarbij in gedachten dat de wijkkerkenraad de eigenlijke kerkenraad is. De slotzin van ord. 2-12-1 maakt opnieuw duidelijk dat het de wijkkerkenraad is die verantwoordelijkheid draagt voor alle aangelegenheden van de kerkenraad behalve wanneer ze in de kerkorde uitdrukkelijk aan de centrale kerkenraad zijn toegeschreven.
Wat zijn dan die taken van de centrale kerkenraad? In ord. 2-15
worden maar liefst veertien zaken opgesomd. Ze hebben met name
betrekking op:
* de verkiezing van de predikanten (samen met de wijkkerkenraad)
en van ambtsdragers voor bijzondere werkzaamheden of met bepaalde
opdracht;
* het instellen van organen van bijstand, de zorg voor het
bijbelonderwijs op de openbare scholen; de behartiging van de
belangen van de gemeente bij de overheid en andere zaken die voor
de gemeente als geheel van belang zijn.
Daarnaast heeft de centrale kerkenraad als belangrijkste taak om
te coördineren.
De C.K. houdt ‘contact met de wijkkerkenraden over de taak en de
samenwerking van de delen in het geheel van de gemeente’ en
coördineert het preekbeurtenrooster.
Met dat laatste komen we bij de verantwoordelijkheid van de C.K.
met betrekking tot de kerkdiensten. Op dit punt is de taak van de
C.K. beperkt: hij kan (in bijzondere gevallen) kerkdiensten
beleggen ten behoeve van de gemeente in haar geheel. Daarbij valt
bijvoorbeeld te denken aan een (centrale) kerkdienst bij de
herdenking van de bevrijding.
Maar voor het overige regelt de C.K. slechts ‘getal, tijd en
plaats’ van de kerkdiensten en stelt hij vast op welke zondagen
de sacramenten worden bediend. Samen met de predikanten wordt het
preekbeurtenrooster vastgesteld om te zorgen dat de diensten
evenredig aan de predikanten van de gemeente worden
toegewezen.
Een centrale kerkenraad kan dus bepalen dat een wijkgemeente een
middagdienst moet beleggen. Men kan bijvoorbeeld besluiten dat er
in de centrale gemeente elke zondag één middagdienst wordt
gehouden, waarin bij toerbeurt door de wijkgemeenten wordt
voorzien. Als de wijkkerkenraad aan de beurt is voor deze dienst
de verantwoordelijkheid te dragen, kan deze kerkenraad zich
daaraan niet onttrekken.
Omgekeerd kan de centrale kerkenraad bepalen dat twee
wijkgemeenten die samen van één kerkgebouw gebruik maken, om
beurten de zondagmorgendienst vervullen. De wijkkerkenraad kan
niet dwingend eisen dat de wijkgemeente elke zondag een eigen
morgendienst heeft. De centrale kerkenraad zorgt voor een
eerlijke en verantwoorde verdeling en spreiding van het aantal
kerkdiensten.
Als twee wijkgemeenten samen dienst hebben omdat ze van één
kerkgebouw gebruik maken, zullen zij het samen eens moeten zien
te worden op welke manier men daaraan gestalte geeft. Als men
niet tot overeenstemming komt, kan de centrale kerkenraad een rol
spelen door coördinerend op te treden.
De taken van de wijkkerkenraad worden omschreven in ord. 2-12-1 en blijken veel meer inhoudelijk te zijn. Ze omvatten de zorg voor de eredienst, pastoraat, diaconaat, apostolaat, jeugdwerk, catechese, opzicht, toelating tot de sacramenten en de verkiezing van de predikant (samen met de centrale kerkenraad). ‘De zorg voor de dienst van Woord en sacramenten’ wordt als eerste taak van de wijkkerkenraad genoemd! Deze zorg geldt zowel de inhoud van de verkondiging als de vormgeving van de eredienst. Een centrale kerkenraad die aan de wijkkerkenraden bindende voorschriften wil geven met betrekking tot de liturgie van de kerkdiensten gaat daarmee kerkordelijk zijn boekje te buiten. Men kan daarover ook geen bindende voorschriften opnemen in de plaatselijke regeling, omdat daarin geen verantwoordelijkheden van de wijkkerkenraden kunnen worden afgenomen die hen door de kerkorde zijn verleend. Alleen wanneer bijzondere plaatselijke omstandigheden dit noodzakelijk maken kan dat tijdelijk worden toegestaan door het breed moderamen van de classicale vergadering, aldus ord. 2-12-2. In normale omstandigheden is daar geen sprake van.
De conclusie moet zijn: de centrale kerkenraad zorgt voor een
goede coördinatie, maar de wijkkerkenraad bepaalt inhoudelijk hoe
aan eredienst en pastoraat, catechese en jeugdwerk, apostolaat en
diaconaat gestalte wordt gegeven.
De wijkkerkenraad is de eerste en eigenlijke kerkenraad!