Een vergadering van kerken
Genre: Bladartikel
|53|
Er is een besluit van de generale synode van Zwolle-Zuid dat vlot werd genomen, tot dusver weinig publiciteit kreeg, maar een behoorlijke impact kan hebben op onze kerkelijke cultuur. Het betreft het besluit over revisieverzoeken vanuit de kerken.
Een generale synode kan zich vanouds verheugen in een levendige belangstelling vanuit de kerken. Ook nu het gezag van deze vergadering wel eens tanende is, valt dat niet te merken aan de aantallen brieven die bij de synode binnenstromen.
Een groot deel van deze brieven bestaat uit revisieverzoeken. De schrijvers leveren commentaar op besluiten van voorgaande synodes. Zij willen graag dat het besluit in door hen gewenste zin wordt bijgesteld. Dat is een legitiem verlangen. Het is dan ook niet waar dat zulke brieven alleen geschreven zouden mogen worden als men meent dat het gewraakte besluit pertinent in strijd komt met Gods Woord of met de kerkorde, zoals art. 31 KO het omschrijft. Art. 33 KO trekt de grenzen breder: ‘Wat eenmaal afgehandeld is, moet niet opnieuw aan de orde worden gesteld, tenzij men van oordeel is dat wijziging noodzakelijk is’.
Een voorbeeld: de classis Sellingen stelt een jaarrooster vast voor haar vergaderingen. Op de volgende vergadering komt de kerk te Bourtange echter met het verzoek om één van de data te wijzigen, omdat het anders in de vakantie van de predikant zou vallen. De classis hoeft daarmee niet akkoord te gaan, maar het verzoek als zodanig is wettig.
Iets dergelijk gebeurt op generaal niveau, al gaat het dan meest om gewichtiger onderwerpen. Meermalen zijn het thema’s die de gemoederen in het land behoorlijk in beweging kunnen brengen, met als gevolg: een lading brieven op een volgende synode. Begrijpelijk dat synodes zich hebben afgevraagd of ze deze toevloed niet konden beperken. Maar hoe? Je wilt de rechten van het mondige kerklid niet zomaar inperken. Is het ook niet te waarderen als teken van betrokkenheid, wanneer mensen in de pen klimmen om hun zegje te doen over wat er speelt? Dat heb je toch liever dan dat alle synodebesluiten slechts voor kennisgeving zouden worden aangenomen.
In de loop van de jaren is er daarom slechts een voorzichtige beperking gegroeid, waarbij men zich wilde concentreren op besluiten van de laatstgehouden synode. Concreet: wie moeite had met bepaalde besluiten van de synode van Amersfoort-Centrum 2005 kon zonder al te veel moeite terecht bij de synode van Zwolle-Zuid 2008. Maar je moest niet proberen om een besluit van de synode van Zuidhorn 2002 nog aan te willen vechten. Dan was je te laat voor een revisieverzoek. Het heette dan een “nieuwe zaak” (art. 30 KO) waarvoor je de volledige kerkelijke
|54|
weg, langs kerkenraad, classis en particuliere synode, af moest lopen.
Deze beperking had echter een tegengesteld effect. Het spoorde eventuele briefschrijvers aan om niet te aarzelen met inzenden, maar direct te reageren naar de volgende synode. Immers: als je te lang wachtte, kwam je er niet meer tussen.
Bovendien werd genoemde beperking niet altijd consequent toegepast. Zo nu en dan pakte een synode toch een brief mee die ging over besluiten van eerdere synodes, dus niet alleen van de synode die het laatst was gehouden. Met name als het een brief van deputaten was, werd deze gemakkelijk in behandeling genomen. Het paste immers altijd wel ergens in hun opdracht. Maar het gaf een wat scheef beeld: als deputaatschappen zo eenvoudig bij een synode kunnen binnenlopen, is het dan correct dat de kerken in een vergelijkbaar geval voor een dichte deur komen?
De synode van Zwolle-Zuid heeft een andere scheidslijn
aangebracht. De beperking tot besluiten van de laatste synode is
opgeheven. Dat betekent dat u aan de volgende synode alsnog kunt
verzoeken om besluiten uit de vorige eeuw te herzien. Zoiets
wordt dan niet gezien als een “nieuwe zaak”, maar gewoon als een
oude zaak. U hoeft niet allerlei classes en particuliere synodes
te overtuigen van uw gelijk, maar u kunt zich rechtstreeks wenden
tot de generale synode. Dat scheelt.
Maar er komt iets anders voor terug. Voortaan kunnen alleen
kerkelijke vergaderingen zich met een revisieverzoek tot de
synode wenden. Kerkleden, individueel of in groepsverband, kunnen
dat niet meer. Dat hakt erin. Straks verschijnen de Acta van
Zwolle-Zuid 2008. IJverige kerkleden worstelen zich erdoor heen
en noteren wat naar hun opvatting verbetering verdient.
Vervolgens zetten zij zich achter de computer om er een goed
verhaal van te maken en sturen dit op naar de roepende kerk voor
de volgende synode. Maar wat gebeurt? Zij krijgen bericht dat hun
verzoek niet in behandeling zal worden genomen. Wat altijd kon,
kan nu niet meer. Dat zal pijn doen.
Toch is deze beperking terecht. De synode profileert zich hiermee als een vergadering van kerken. Die kerken krijgen voortaan ruim baan, zelfs meer dan voorheen. En individuele kerkleden dan? Die kunnen hun bezwaren alleen op de synodetafel brengen als hun plaatselijke kerkenraad hen steunt.
Het uiteindelijke effect op de besluitvorming zal er overigens niet veel anders van worden. Want ook onder de oude situatie begreep men dat een synode haar beleid niet zomaar kan bijstellen op grond van een enkele brief van iemand uit de kerken, terwijl er geen enkele kerkenraad was die behoefte had getoond aan deze verandering. Er zijn bijna 280 plaatselijke kerken. Zou er, wanneer een synode zich echt deerlijk heeft vergist, niet één van die kerken zijn die dat wil zien? Laten meedenkende kerkleden die ook graag willen meepraten, zich dus wenden tot hun kerkenraad. Die zal het niet altijd met hen eens zijn, nee. Maar dat hoeft geen teken te zijn van verblinding; het kan ook zijn dat de wijziging die men voorstelt toch niet zo dringend is als de briefschrijver zelf had gedacht.
|55|
De grote winst van deze verandering zit hem daarom niet zozeer in de gehoopte vermindering van het aantal ingekomen stukken, als wel in een versterking van het kerkelijk karakter van de generale synode. Laat dat geen conferentie worden waar persoonlijke meningen met elkaar worden geconfronteerd, maar een vergadering waar kerken elkaar ontmoeten.
Er is één mogelijkheid opengelaten voor individuele kerkleden om revisie te vragen: als het gaat om een besluit dat hen raakt in hun persoonlijk belang. Vraag me geen voorbeelden; bij de voorbespreking bleek al dat niemand in staat was een zinnig scenario te bedenken waarin dit zou kunnen voorkomen. Als een synode spreekt over omstreden zaken waar iemand persoonlijk belang bij heeft, gaat het namelijk meestal om appèlzaken. En dat is, ook qua revisie, een heel ander verhaal (zie de uiteenzetting van ds. J. Ophoff in De Reformatie van 31 januari).
Verder zijn er nog wat randvoorwaarden geformuleerd, om te voorkomen dat de kerken de synode onnodig lastig vallen. De meeste synodebesluiten zijn namelijk door deputaten voorbereid. Als een kerk dus moeite heeft met zo’n besluit, is het wel zo handig om eerst contact op te nemen met de betrokken deputaten. Dat scheelt een hoop misverstanden. Misschien is een revisieverzoek daarna wel overbodig geworden. En als de bezwaarde kerk toch doorzet, weet ze in ieder geval beter waar het over gaat en kan ze dus gerichter formuleren. Winst voor iedereen.